Een woestijn is een gebied met minder dan 200 mm neerslag per jaar, waardoor er relatief weinig fauna aanwezig is. Veelal wordt gedacht, dat de grond van woestijnen onvruchtbaar is, maar dit is vaak juist niet het geval. Na een regenbui kan een groot deel van de woestijn ineens zeer sterk begroeid worden, maar de woestijngrond is niet in staat het water lang vast te houden en dan sterven de planten weer af.

Een stereotiep beeld van een woestijn is dat het een uitgestrekte kale vlakte met zandduinen en een zeer hoge temperatuur is. Dit geldt echter voor slechts een klein deel van de woestijngebieden op aarde. Er zijn ook woestijnen in de gematigde en de polaire zones.

[bewerken] Soorten woestijnen

Op basis van lithologische gronden kunnen we vijf soorten woestijnen onderscheiden:

• Rotswoestijnen zijn woestijnen waar de verwering minder sterk is en het materiaal direct wordt meegenomen door wind en water dat eventueel periodiek beschikbaar is en als transportmedium kan dienen.
• Grindwoestijnen zijn het product van oude grindbeddingen van fossiele rivieren of van het ter plaatse uiteenvallen van lokaal aanwezige grindhoudende gesteenten zoals conglomeraat. Het materiaal dat het grind bijeen heeft gehouden verweert en verwaait. Het overgebleven grind vormt een nieuwe bodembedekking.
• Zandwoestijnen komen weinig voor op de wereld en ontstaan alleen als er uit verwering in de omgeving genoeg zand beschikbaar is. Tevens is er een ideale situatie nodig wat betreft de windrichtingen. Deze moeten in evenwicht zijn, anders verwaait het zand en verdwijnt de zandwoestijn.
• Leem- of zoutwoestijnen komen alleen daar voor waar uit omliggende gebergtes leem in bekkens is bijeengespoeld en door verdamping zouten op het oppervlak zijn komen te liggen.
• IJswoestijnen komen voor in klimaten zonder dooiseizoen waar er jaarlijks minder dan 200 mm neerslag is. Worden soms niet als een echte woestijn gezien.

Ook kunnen woestijnen in geologische groepen worden onderverdeeld, gebaseerd op de omstandigheden waarin de woestijn is gevormd.

• Subtropische woestijnen worden gevormd omdat ze op een subtropische breedtegraad liggen. Het patroon van convectiecellen in de atmosfeer is de primaire oorzaak van het ontstaan van een subtropische woestijn. Voorbeelden: Sahara, Kalahari, Arabische en Australische woestijn.
• Regenschaduw woestijnen vormen zich in de regenschaduw van een berg(keten).
• Kustwoestijnen vormen zich aan de kust, koude oceaanstromingen onttrekken vocht uit de lucht waardoor een woestijn kan ontstaan. Voorbeeld: Atacama.
• Continentale woestijnen vormen zich in het centrum van continenten. Als vochtige oceaanluchten uitregenen boven de randen of bergen van een continent, is er geen vocht meer over voor het midden. Voorbeeld: Gobi.
• Periglaciale woestijnen vormen zich in de buurt van (peri-) grote ijsmassa's (-glaciaal). Hier valt weinig neerslag en door de lage temperaturen is er weinig vegetatie wat tot woestijnvorming leidt. Een specifiek type periglaciale woestijn is de poolwoestijn, deze wordt net als subtropische woestijnen gevormd door zijn breedteligging, in dit geval nabij de geografische polen van de aarde.

In woestijnen bieden oasen soms omstandigheden waar ook mensen kunnen leven. Een oase is een plek in de woestijn, waar toegang tot water is.

Als zich een nieuwe woestijn vormt, heet dit verwoestijning.

Voorbeelden van woestijnen zijn de Sahara, de Gobi, de Kalahari, de Namibwoestijn, de Negev, de Grote Arabische Woestijn, de Atacama, de duinen bij Merzouga, de ijswoestijn Eismitte en het centrale gedeelte van Antarctica.

[bewerken] Menselijk leven in de woestijn

Een woestijn is een vijandige, potentieel dodelijke omgeving voor onvoorbereide mensen. In hete woestijnen leiden hoge temperaturen tot zweten waardoor men snel vocht verliest. Door het gebrek aan waterbronnen kan dit leiden tot uitdroging en, binnen een paar dagen, de dood. Er komen ook zandstormen voor die uren tot zelfs dagen kunnen duren. Die zijn niet enkel nadelig voor de luchtwegen en de ogen, maar kunnen ook schade brengen aan apparatuur zoals filters, voertuigen en communicatieapparatuur. Dit maakt overleven in de woestijn zeer moeilijk voor de mens. Desondanks hebben sommige culturen van de woestijn hun leefomgeving gemaakt, onder andere de Bedoeïenen en de Toeareg. Moderne technologieën waaronder een geavanceerd irrigatiesysteem, ontzilting en airconditioning hebben de woestijn leefbaarder gemaakt. In de Verenigde Staten en Australië wordt de woestijn intensief gebruikt voor landbouw.

IJswoestijnen

In ijswoestijnen is kou het belangrijkste gevaar. Kou is direct verantwoordelijk voor onderkoeling en bevriezing. Bij afwezigheid van een warmtebron kan bovendien geen ijs gesmolten worden (om drinkwater te verkrijgen) waardoor kans op uitdroging bestaat. Verhongering is ook een risico: het menselijk lichaam heeft bij lage temperaturen meer voedsel en energie nodig om lichaamswarmte te handhaven en te kunnen bewegen. Net als in hete woestijnen hebben sommige mensen, zoals de Inuit, hun levensstijl aangepast aan de barre omstandigheden van de koude woestijnen.

Leven in de woestijn

Het meeste traditionele leven in de woestijn is nomadisch. Zo hangt het leven af van het vinden van water in de woestijn en van de mogelijkheid dat het vee kan grazen. In de koude woestijnen hangt het af van het vinden van goede jacht- en visgronden, beschutting tegen sneeuwstormen en winteruitersten en het kunnen bewaren van voldoende voedsel voor de winter. Een permanente vestiging in beide soorten woestijnen moet voortdurend beschikken over drinkbaar water en voedselbronnen.

[bewerken] Trivia

Men spreekt wel van een roepende in de woestijn als iemand zijn mening verkondigt zonder gehoord te worden. Het is een interpretatie van Mattheus 3:3, Markus 1:3, Lukas 3:4, Johannes 1:23. Uit Jesaja 40:3 kan een andere interpretatie volgen.